O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev rahnamoligida iqtisodiy jadal rivojlanish yo‘lida dadil ildamlayotgan davlatlardan hisoblanadi. Ma’lumki, “O‘zbekiston-2030” strategiyasida mamlakat yalpi ichki mahsulotini 2030-yilga borib ikki barobarga, ya’ni 160 milliard dollarga yetkazish, aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan ulushni 4000 dollarga yetkazish, iqtisodiy ko‘rsatkichlar bo‘yicha O‘zbekistonni o‘rtacha ko‘rsatkichdan yuqori davlatlar qatoriga qo‘yish maqsad qilib belgilangan.

Ushbu kompleks yondashuv uzoq muddatli o‘sishni ta’minlay oladigan va fuqarolarning turmush darajasini yaxshilaydigan mustahkam iqtisodiyotni yaratishga qaratilgan.

Xo‘sh, yalpi ichki mahsulot (YIM)ning o‘sishi mamlakatlarga qanday ijobiy natijalarni beradi? Bularni sanab o‘taylik:

•                         iqtisodiy o‘sish: YIMning oshishi mamlakat iqtisodiy faoliyatining kengayishi va iqtisodiy qudratining oshishiga ishora qiladi;

•                         daromadlarning oshishi: iqtisodiy o‘sish odatda aholining real daromadlarini oshirishga yordam beradi, bu esa turmush darajasini yaxshilashga olib keladi;

•                         ish bilan ta’minlanish: YIMning o‘sishi yangi ish o‘rinlarining yaratilishi va ishsizlik darajasining pasayishi bilan bog‘liq;

•                         investitsiyalarni jalb qilish: YIMning o‘sishi mamlakatga investitsiyalarni jalb qilish uchun ishonchli muhit yaratadi;

•                         xalqaro savdo: YIMning o‘sishi mamlakatning eksport salohiyatini oshirishga va xalqaro savdo aloqalarini kuchaytirishga yordam beradi;

•                         davlat qarzlarining kamayishi: o‘sib borayotgan iqtisodiyot yuqori soliq tushumlarini keltirib chiqaradi va ishsizlik bo‘yicha yordam kabi nafaqalarga davlat xarajatlarini kamaytiradi, bu esa davlat qarzlarining kamayishiga yordam beradi;

•                         yaxshilangan davlat xizmatlari: yuqori yalpi ichki mahsulot hukumatlarga sog‘liqni saqlash va ta’lim kabi davlat xizmatlariga ko‘proq mablag‘ sarflash imkonini beradi, bu esa turmush darajasini yaxshilash, o‘rtacha umr ko‘rish davomiyligini oshirish va ta’im sifati darajasini oshirishga olib keladi;

•                         atrof-muhitni muhofaza qilish: iqtisodiy o‘sish bilan jamiyat atrof-muhitni muhofaza qilish, qayta ishlash va qayta tiklanadigan resurslardan foydalanishni rag‘batlantirish uchun ko‘proq resurslarni ajratishi mumkin;

•                         innovatsion rivojlanish: o‘sish korxonalarni investitsiya va innovatsiyalarga undaydi, bu esa texnologik taraqqiyotga va o‘sish hamda investitsiyalarning aylanishini yaxshilaydi;

•                         iqtisodiy rivojlanish: barqaror iqtisodiy o‘sish kambag‘allikni kamaytirish, farovonlikni oshirish va iqtisodiy rivojlanishni rag‘batlantirishning asosiy omilidir.

Shu bilan birga, YIMning o‘sishi mamlakatning global iqtisodiyotdagi rolini ham oshiradi va uning xalqaro maydondagi nufuzini kuchaytiradi. Bularning barchasi mamlakatning iqtisodiy va siyosiy barqarorligiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi va uzoq muddatli rivojlanish uchun zamin yaratadi.

Umuman olganda, YIMning o‘sishi mamlakatning iqtisodiy kuchi bilan bog‘liq bo‘lib, uzoq muddatli rivojlanish va barqarorlik uchun asos bo‘lib, yanada xilma-xil iqtisodiyotga olib kelishi mumkin.

O‘zbekiston 2030-yilga borib YIMni ikki baravar oshirishni o‘z oldiga ulkan maqsad qilib qo‘ygan ekan, ushbu maqsadni amalga oshirish strategiyasi bir qancha muhim tashabbuslarni o‘z ichiga oladi:

•                         “Yashil” iqtisodiyotni yaratish: barqaror energiya manbalariga va ekologik toza amaliyotga o‘tish;

•                         zamonaviy infratuzilmani rivojlantirish: transport, aloqa va kommunal xizmatlarni modernizatsiya qilishga sarmoya kiritish;

•                         xususiy sektorni qo‘llab-quvvatlash: tadbirkorlik va xususiy investitsiyalarni rag‘batlantirish siyosatini amalga oshirish;

•                         xorijiy investitsiyalarni jalb qilish: xalqaro investorlar uchun bozorlarni yanada kengroq ochish va ishbilarmonlik muhitini yaxshilash;

•                         inson kapitali sifatini oshirish: mehnat unumdorligini ko‘tarish uchun ta’lim va sog‘liqni saqlashga e’tibor qaratish;

•                         iqtisodiyotni diversifikatsiya qilish: sanoatning keng doirasini rivojlantirish orqali bir nechta tarmoqlarga qaramlikni kamaytirish.

O‘zbekistonning 2030-yilga borib YIMni ikki barobarga oshirish maqsadi shubhasiz ulkan va u qiyin bo‘lsa-da, imkonsiz emas. Ushbu rejaning muvaffaqiyati bir qancha omillarga, jumladan, iqtisodiy islohotlarning samarali amalga oshirilishi, jahon iqtisodiy iqlimi, mamlakatning o‘zgaruvchan sharoitlarga moslasha olishiga bog‘liq bo‘ladi. Agar O‘zbekiston barqaror iqtisodiy o‘sishni ta’minlay olsa, inflyatsiyani boshqara olsa va investitsiyalarni jalb etishda davom etsa, o‘z oldiga qo‘ygan maqsadiga erishish imkoniyati mavjud.

O‘zbekistonning o‘sish traektoriyasi hozirda akseleratsiya rejimida, bu istiqbolli. Biroq, ushbu o‘sishni davom ettirish va YIMning ulkan maqsadiga erishish uchun mamlakat mavjud imkoniyatlardan foydalangan holda ushbu qiyinchiliklarni yengib o‘tishi kerak. Bu sa’y-harakatlarning muvaffaqiyati O‘zbekistonning 2030-yilgacha xalq farovonligini oshirish va Barqaror rivojlanish maqsadlariga erishishda muhim ahamiyat kasb etadi.

Xotamjon QOBULOV,

Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

professori, iqtisod fanlari nomzodi